• "Scannerplug-in, Frequentiespectrum, Frequentielijst"
  • "Waterval, Audiospectrum, IF-filter, Audiofilter"

Zelfbouwantennes

Een radio kan niet zonder een antenne! Daarom staan hier ook wat bouwbeschrijvingen van simpele antennes die van eenvoudig verkrijgbare materialen kunnen worden gemaakt. Ze presteren verrassend goed en in combinatie met een huis-tuin-keuken antenneversterker word je helemaal enthousiast..

Allereerst

Een antenne is er niet te krijgen in een ‘sterkere’ of ‘hardere’ versie. Elk ontwerp heeft echter wel zijn typische eigenschappen, zoals richtingsgevoeligheid of versterking en deze zijn afhankelijk van de constructie. Dit wordt vaak vermeld in de specificaties.
Om het te ontvangen signaal te versterken en het kabelverlies te compenseren, kan dus een antenneversterker worden gebruikt. Stel deze dan wel zo dicht mogelijk bij de antenne op en zeker niet aan het eind, dus NIET net voor de ontvangeringang!
Men vergeet dat bij het versterken ook de ruis (drempel) mee wordt versterkt en aan het eind schiet je er dan niet veel mee op. Je moet dus met je antenneversterker aan het begin van de keten zijn...
Een voorbeeld uit de praktijk: ik gebruik alleen een antenneversterker bij de ontvangst van ADS-B signalen en dus niet bij Radio-, Zendamateur-, Vliegtuig- of PMR radio.
 
Een antenne kijkt in het platte vlak vaak niet verder dan de horizon en dit geldt dus ook voor de VHF frequenties (tussen ruwweg 30 en 300MHZ). Dat zijn nou net de signalen waar wij bij het gebruik van onze USB stick erg in zijn geďnteresseerd.

Opstelling

Wat wel helpt om “tot over de horizon” te kijken, is het aanpassen van de hoogte van de ontvangstantenne: hoe hoger, hoe beter. Ook de richtinggevoeligheid is van belang en de antenne moet vrij van zich af kunnen kijken, althans zo vrij mogelijk. Staat er een gebouw voor, dan is de ontvangst in die richting beperkt. Binnenshuis is het vaak slecht en is er teveel storing door andere elektronica. Staat er een staalplaten loods voor, dan is de ontvangst in die richting gewoon slecht tot nihil. Bouwstaal en betonijzer schermt af (kooi van Faraday). Beton en dikke muren vormen ook een ernstig probleem, maar ook gecoate ramen met een UV filter, of gewapend glas. Storingsbronnen (elektromagnetische storingen) moet men ook zoveel mogelijk mijden.
Dit, en nog vele andere factoren, zijn allemaal dingen om rekening mee te houden..

De Dipool (horizontaal)

De Dipool antenne (WIKI) wordt veelal horizontaal opgesteld en bestaat uit niet meer dan twee draden die via een gewone coaxkabel en stekkers op onze USB stick ontvanger worden aangesloten. De kern van de coaxkabel moet gestript worden en vormt het ene deel van de antenne, de mantel (het fijne dundradige scherm, ook wel 'litze' genoemd) van de kabel vormt het andere. De opstelling is in een T-vorm met de poot naar beneden. Het richtingspatroon is een plat liggende 8, met in het midden de opgestelde antenne. Het ontvangstgebied is vergelijkbaar met de inhoud van 2 voetballen die tegen elkaar liggen, met in het midden de dipoolantenne.

De Bazooka (verticale dipool)

Deze Bazooka antenne (WIKI) of Coaxiaal antenne bestaat uit niet meer dan een gestript omhoog staand stuk coaxkabel. De litze van de mantel wordt teruggevouwen over de coaxkabel en op lengte afgeknipt. Het basisprincipe is een gewone dipool, maar dan wel verticaal opgesteld. Het handigste is het om deze antenne in een witte of gele elektra installatiebuis te verwerken. De Bazooka wordt dus verticaal gebruikt en dankzij zijn vorm ook wel 'de zuurstok' genoemd. Het ontvangstpatroon is vergelijkbaar met de inhoud van een donut, met een bijna dicht gat, waarbij de antenne in het midden van dat gat staat.

De Ground Plane (GP)

Een Ground Plane antenne (WIKI) staat verticaal, heeft een rechtopstaande poot en vaak 3 of 4 poten van ongeveer dezelfde lengte die schuin naar beneden wijzen. Hiermee is ook een goed resultaat te verwachten en de werking lijkt ook een beetje op een Bazooka. Hij was vroeger zelfs te vinden op de politiemotor, maar door zijn afmetingen (voor 70 MHz is hij meer dan 1 meter lang) was dit erg onhandig en stond hij achterop de motor, boven de nummerplaat. Het patroon is een beetje een plat doorgesneden donut, zoals ook bij de Bazooka beschreven is. Het gronddeel is dus wat platter geworden.

Berekeningen

Bij al deze 3 antennes is berekening van de afmetingen erg eenvoudig. Het getal 300 stelt de voortplantingssnelheid van licht voor, en dus ook van elektromagnetische golven in het MHz gebied. Deel dit door de te ontvangen frequentie in MHz en de bijbehorende golflengte (weergegeven met het Labda teken) van die frequentie is bekend. Elk been van de beschreven antennes wordt dan een kwart van die golflengte. Voor FM band radio-ontvangst op een frequentie van 100 MHz is dit dus: 300 : 100 = 3 meter, en dat weer gedeeld door 4 is 75 cm.
 
Dan treden er nog effecten op als er om en langs deze antenneonderdelen isolatie wordt gebruikt.
Voor PVC als isolatie geldt dan ook nog eens: 0,66 x dit kwart van de golflengte (het teruggeslagen deel van de Bazooka antenne).
Bij (bouwmarkt) schuimkabel met schuimplastic isolatie geldt de factor 0,85
Een goed overzicht is te vinden op www.radioclubassen.nl:

In de praktijk

Nodig zijn: kniptang, soldeerbout, 40/60 soldeertin, een stuk installatiedraad van 2,5mm kwadraat. Hoe werkt dat in de praktijk? Strip een stukje van de coaxkabel. Let daarbij op de buitenmantel, laat deze vezelkabel heel en vouw deze terug. Wikkel als basis een stuk blank installatiedraad strak om de teruggevouwen blanke buitenmantel van de coaxkabel, als een stevige basis.
De middenader word gestript en steekt er nu uit.

Bazooka

Als voorbeeld: voor de 132 MHz frequenties (vliegtuigen) en ook de 145 MHz frequenties (Amateur Radiozenders). Knip 3 stukken van 36 cm en 1 stuk van 54,5 cm blank installatiedraad af. Soldeer aan de afschermings-litzedraadjes de 3 gelijke stukken, die meteen ook langs de kabel naar beneden komen te hangen. Plak ze met een stukje isolatietape vast om de buitenkant van de kabel. Soldeer het overgebleven stuk dat omhoog komt te staan aan de middenader van de coaxkabel en isoleer deze vrijliggende soldeerverbinding. Schuif het totaal in een stuk installatiebuis en werk het totaal af: aftapen of een dop bovenop, dichtkitten aan de onderkant, als bescherming tegen de elementen.

GP

Als voorbeeld: voor de 446 MHz frequenties (PMR Walkie Talkies) en de 70cm frequenties (Amateur Radiozenders). Knip 5 stukken van 16,8 cm blank installatiedraad af. Soldeer aan de afschermings-litzedraadjes 4 stukken, die onder een hoek van 60 tot 70 graden met de kabel komen te staan. Zet het geheel met thermolijm vast op de dop (een 90 graden hoek werkt ook wel hoor..). Soldeer het overgebleven stuk, dat omhoog komt te staan, aan de middenader van de coaxkabel.

Dipool

Als voorbeeld: voor de FM frequenties (dit is de 3 Meter Band voor Radio-ontvangst van Publieke en Commerciële Omroepzenders). Strip 75 cm van de coaxkabel af. De binnenader steekt uit naar de ene kant, de mantel naar de andere kant... en klaar..! De richting naar te ontvangen radiozender staat haaks op de horizontaal opgestelde antenne. Beide kanten mogen geen sluiting maken, dus een stukje isolatieband om het begin van de binnenader (waar die de coaxkabel uit komt) is wel handig. De beide lengten nog iets langer houden en er een lusje aan de uiteinden maken om ze met een punaise vast te zetten is ook wel handig. Voor de netheid kan je natuurlijk ook 2 stukken flexibel draad van ongeveer 75cm aan de coax binnenader en buitenmantel vastsolderen.

 
 

Montage

Ondersteuning van een kleine antenne (400MHz en hoger bereik) kan door het vastlijmen op een flessendop van een frisdrankfles, die in het midden doorboord is met een gat van de diameter van de coaxkabel.
Ook de stugheid van de coaxkabel kan worden gebruikt om een antenne rechtop te houden en vast te tapen met isolatieband aan een paal of vishengel.
Een Bazooka kan in een elektrabuis geschoven worden.
Voor een meer solide bevestiging kunnen natuurlijk allerlei constructies verzonnen worden, het principe van de lengten blijft in alle omstandigheden altijd gelijk.
Beschadiging of water in een coaxkabel is funest, let daarop bij de opstelling van de antenne.